Düzenleme kapsamında, çalışma saatleri "esnek zaman" ve "çekirdek zaman" olmak üzere iki ana kategoriye ayrılacak. Her sektörde farklı uygulama biçimleri olabileceği öngörülüyor. Örneğin, kamu kurumlarında eğitim, emniyet ve sağlık gibi alanlarda farklı modeller, özel sektörde ise ofis ve imalat işlerinde değişik uygulamalar planlanıyor.
Esnek ve Uzaktan Çalışma Modelleri Yolda
Pandemi döneminde hızla hayata geçen uzaktan çalışma, esnek çalışma ve part-time mesai gibi yeni çalışma modelleri, Türkiye'de de kalıcı hale getirilmeye çalışılıyor. Orta Vadeli Program kapsamında, bu sistemlerin yaygınlaştırılması ve yasal zeminlerinin oluşturulması hedefleniyor. Çalışanlar için gönüllülük esasına dayalı olarak uygulanacak bu sistemlerde, haftalık yasal çalışma süresinin 35 veya 40 saate çekilmesi gündemde. Şu an Türkiye'de yasal çalışma süresi haftalık 45 saat olarak belirlenmişken, ortalama çalışma süresi 47.8 saat olarak kaydediliyor. OECD verilerine göre, Türkiye'deki çalışanların yaklaşık %30'u haftada 50 saatten fazla çalışıyor.
Kısa Çalışma Modellerinin Avantaj ve Dezavantajları
Kısa çalışma sürelerinin verimlilik, sağlık ve iş barışı üzerinde olumlu etkileri olduğu yapılan araştırmalarla kanıtlanmış durumda. Ancak, uzun çalışma saatleri karşılığında yeterli ücret alamayan çalışanlar arasında mutsuzluk ve verimlilik kaybı yaşanıyor. Yasal düzenlemeler, fazla mesai sınırını yıllık 270 saat olarak belirliyor ve fazla mesai için %50 fazla ücret ödenmesini öngörüyor. Kısa çalışma süresi uygulamalarının dezavantajları arasında maaş ve tazminat düşüşü endişesi yer alıyor. Bu nedenle bazı düzenlemelerde "tam ücret" garantisi eklenmesi düşünülüyor.
Dünyada Kısa Çalışma Uygulamaları
Birçok ülke, haftada 4 gün çalışma ve 3 gün izin yapma modellerini test ediyor. Örneğin, Belçika 2022 yılında haftada 4 gün çalışma yasası çıkardı, Portekiz'de ise 39 özel şirket bu modeli pilot olarak uyguluyor. İngiltere'de haftada 4 gün çalışma modeli geniş çapta benimsenirken, İskoçya'da çalışma saatlerinin %20 azaltılması üzerine bir yasa hazırlandı. İspanya, bu modele bağlı kalacak şirketler için bir fon oluşturdu, İsveç ise günlük 6 ve 8 saat çalışma denemeleri yaptı. Bu uygulamalardan elde edilen sonuçlar, verimliliğin düştüğü yönündeki endişeleri çürütüyor.
Türkiye de bu uluslararası gelişmeleri yakından izliyor ve kendi çalışma düzenlemelerini hayata geçirmeyi planlıyor. Sektörel ve mesleki farkların göz önünde bulundurulduğu bu çalışmaların, hem işçi hem de işverenler için avantajlı bir sistem oluşturması hedefleniyor.
