Türkiye Staj ve Çıraklık Sigortası Mağdurları Platformu Başkanı Semiha Özek, staj ve çıraklık sigortası mağdurlarının yaşadığı sorunları ve çözüm önerilerini içeren bir dosyayı, Cumhurbaşkanı Danışmanı Oktay Saral ile yaptığı görüşmenin ardından Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz’a sundu. Bu dosyada, mağdurların yıllardır devam eden sorunlarına yönelik çözümler ve bu sorunların Türkiye’de ara eleman açığına olan etkileri detaylı bir şekilde ele alındı.
Ara Eleman Sorunu Büyüyor
Türkiye’deki ara eleman açığına dikkat çeken raporda, mesleki ve teknik eğitime olan ilginin azalması işverenler açısından büyük bir sorun olarak gösterildi. Mesleki eğitimin tercih edilmemesinin nedenleri arasında, geçmişte sigorta mağduru olan çırak ve stajyerlerin durumlarının gençlerin mesleki eğitimden uzaklaşmasına neden olduğu vurgulandı. Ayrıca düşük eğitim kalitesi, mezuniyet sonrası iş bulma zorlukları ve maaş beklentilerinin karşılanmaması da bu durumu olumsuz etkileyen faktörler arasında gösterildi.
Özellikle sanayi ve hizmet sektörlerinde ara eleman eksikliği, yatırım yapan işverenlerin kalifiye eleman bulma konusunda yaşadığı zorlukları daha da belirgin hale getirdi. Mesleki eğitimin yeniden yapılandırılması gerektiği ifade edilerek, işverenlerin bu konuda teşvik edilmesinin önemi vurgulandı.
Mesleki Eğitimin Tercih Edilmemesinin Nedenleri
Dosyada, meslek liseleri ve çıraklık okullarının tercih edilme oranlarının oldukça düşük olduğu belirtildi. Bunun temel nedenlerinden biri olarak, geçmişte meslek okullarından mezun olan kişilerin sigorta mağduriyeti yaşamış olması gösterildi. Bu mağduriyetin, gençlerin mesleki eğitime olan ilgisini azalttığına dikkat çekildi. Ayrıca, eğitim kalitesinin düşük olması, mezun olduktan sonra iş bulma ve maaş beklentilerinin karşılanmaması gibi faktörler de bu okulların tercih edilmemesini etkiliyor.
Uluslararası Uygulamalar ve Türkiye İçin Çözüm Önerileri
Gelişmiş ülkelerde mesleki eğitime verilen önemin altını çizen dosyada, bu ülkelerde sigorta başlangıçlarının erken yapıldığı ve meslek liselerinin daha çok tercih edildiği vurgulandı. Türkiye’de de benzer uygulamaların devreye girmesi gerektiği ifade edilerek, stajyer ve çırakların sigorta mağduriyetlerinin giderilmesi, tam sigorta hakkı verilmesi ve kariyer planlamasının meslek liselerinde yaygınlaştırılması önerildi.
Ayrıca, meslek liselerinde eğitim gören öğrencilere sigorta girişinin tam yapılması ve ağır işlerde çalışanlar gibi yıpranma hakkı tanınması gerektiği belirtildi. Bu çözümlerin, mesleki eğitimi daha cazip hale getireceği ve Türkiye’deki ara eleman sorununa katkı sağlayacağı ifade edildi.
Ekonomik Etkiler ve Kazanımlar
Dosyada önerilen çözümlerin ekonomik etkileri de ele alındı. Stajyer ve çıraklara tam sigorta hakkı verilmesi ile sigorta prim gelirleri aracılığıyla Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) yaklaşık 1 trilyon TL’nin üzerinde katkı sağlanabileceği belirtildi. Bu katkının yanı sıra, meslek liselerinden mezun olan kişilerin iş gücüne daha etkin katılımı ile işsizlik oranlarının düşmesi ve işgücü kalitesinin artması bekleniyor.
Mağdurlar, sunulan dosyanın ilgili bakanlıklar ve Meclis tarafından dikkate alınmasını talep ederek, çözüm önerilerinin hayata geçirilmesi durumunda Türkiye’de ara eleman sorununun büyük ölçüde çözüleceğini ve mesleki eğitimin yeniden canlanacağını ifade ettiler.
Mağdurların Talepleri
Sunulan çözüm önerileri şu maddelerden oluşuyor:
1- Stajyer ve Çıraklara verilecek Tam Sigorta Hakkı genç istihdamın sisteme giriş ve teşvikin arttırarak her yıl artan oranda bir SGK prim girdisi sağlayacak bu da Aktüeryal dengede heryıl artan bir düzelme sağlayacaktır.
2- 99 öncesi Stajyer ve çıraklara verilecek borçlanma hakkı ve eksik primleri ödeme ile hem Bütçeye ek girdi hem de tescil tarihi hizmet başlangıç tarihi yapılarak yurtiçi yurtdışı stajda farklı uygulamalardan kaynaklı eşitsizlikler bitecektir.
3- 99 öncesi Stajyer Çıraklara yani Ustalara verilecek Tam Sigorta Hakkı meslekten sigortası sayılmadığından dolayı kopan Ustaları mesleğe geri döndürecek ve bu da usta bulunmadığından kaynaklı işçi maliyetini düşürecektir.
4- 99 öncesi Ustalara verilecek Tam Sigorta Hakkı Meslek içinde faal ustala moral olacak bu da performansını arttırıp işveriminde artışı sağlayacaktır. Böylece yetiştirdiğ Stajyer ve Çırağa adapte olabilecek bu da kalifiye elemanların tam donanımlı yetişmesini sağlayacaktır.
5- 1999-2024 tarihinde Staj ve Çıraklık yapanlara giriş yılına göre sağlanacak yıpranma payı yada, 50 yaş yada 30 yıl hizmet süresi gibi seçenekler bu emektarların da hakkını almada adalet sağlayacaktır ve Meslek Okullarını teşvik eden bir sistem olacaktır.
6- Küçük işletmelere kurulacak işveren fonu, büyük ve küçük işletmelere çalıştıracağı kişi sayısına göre vergi ve SGK indirimi, KOSGEB gibi yerlerden uzun vadeli faizsiz krediler ve teşvik paketleri Tam Sigorta konusunda işvereni teşvik edecektir.
7- İşgüvenliği denetimlerinin arttırılması ölümler ve yaralanmaların azalmasına bu da Stajyer Çırakların işyerlerine gitmesine yada ailelerin meslek okullarına olan ilgisini arttıracaktır.
8- Pratik yapma yılını 4 yıla çıkararak performansa dayalı iş garantisi teşviki Meslek Okullarının tercihini arttıracaktır.
