Tokat’ın tarihinde en müstesna eserleri arasında yer alan ve hali hazırda olanca ihtişamıyla halka açık tutulan TAŞHAN, ticari hareketliliği ile adından hep söz ettirmiş bir eser. Tarihçi, araştırmacı – yazar Hasan Akar, Tokat’ın adını duyuran eserlerinin arasına bir yeni eser daha kattı. Bu eseri de tarihi Taşhan’a ve orada son yüz yılda faaliyet gösteren komisyonculara ilişkin oldu. Yüz Yılda Tokat – Taşhan ve Komisyoncuları kitabı baskıdan yeni çıktı.
GAZETECİ FATİH KILIÇ’A YENİ KİTAP TAKDİM EDİLDİ
Yazar Hasan Akar pek yakında imza günü tertip edilecek kitabını Tokat Hürsöz gazetesi Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Fatih Kılıç’a takdim etti. Kitabın ortaya çıkmasında önemli desteği olan emekli eğitimci ve Taşhan Komisyoncularının akrabalarından olan Salih Bilgilioğlu ile gazetemize ziyarette bulunan Hasan Akar yeni eseri için “Doğduğumuz, doyduğumuz bu topraklar için düşüncelerimiz, duygularımız var. Hayalin yıllar sonra gerçeğe dönüşmesinin mutluluğunu yaşadık şükürler olsun. Kültür- sanat yolunda beraber yürümeye devam.” dedi.
Yazar Hasan Akar, yeni eserinin çıkmasından ötürü mutluluğunu dile getirdi ve “Cidden çok mutluyuz. Bugün varız, yarın yokuz. Yarına bir eser bırakabilmek, özellikle Tokat için oldukça önemli. İnşallah diğer çalışmalarımız devam edecek. Yine Yüz Yılda Tokat Behzat Çarşısı ve Eserleri olacak bu eser minvalinde, bitti, basımı bekliyor. Tokat Belediye Başkanları eserini tamamlamak istiyoruz. Böylelikle kültür sanat çalışmalarını tamamlamak istiyorum.” dedi.
SALİH BİLGİLİOĞLU’NDAN DEĞERLENDİRME
Kitabın ortaya çıkmasında fikirleri öncü ve destekçi olan emekli eğitimci Salih Bilgilioğlu gazeteci Fatih Kılıç’a açıklamasında şunları söyledi:
“Hasan hocam ile uzun yıllar birlikte, beraberiz. Kendisi Behzat Çarşısı üzerine çalışmalar yapmaktaydı. Pandemi başlangıç zamanıydı, kendisine TAŞHAN’ı da çalışmayı önerdim. Taşhan’ı derken tarihi bilgilerden öte oradaki esnafın, eski hal zamanının, komisyoncuların, sebzecilerin zamanını ele alalım dedik. Benim ayrı bir bağım var, dedem ve babam da Taşhan’a komisyonculuk yaptılar ve benim küçüklüğüm de orada geçti sayılır. O dönemin yaşayanlarını, aile yakınlarını ziyaret edelim, görüşelim istedik. İşin içerisine girdik ve Sami Toker hoca ile başladığımız çalışmayı hızlandırmak için Hasan Akar hoca ile yaklaşık 3 sene içerisine ev ev gezerek, ziyaretler yaparak komisyoncularımıza dair bilgileri edindik. Taşhan içindeki esnaflara, Taşhan dış yüzündeki esnaflara ulaştık, mülakatlar yaptık, fotoğraflar topladık. Netice itibariyle böyle bir eser çıktı. Söylemeden geçemeyeceğim, dönemin Belediye Başkanına, esnaf odaları temsilcilerine gittik, istediğimiz heyecanı bulamadık ama yılmadık. Çalışmalarımızı yaptık, hal esnaflarımız finansmanı halledebileceklerini, yeter ki çalışmayı bitirmemizi istediler. Sağ olsunlar onların verdiği destekle finansmanı tamamladık ve eserimiz basıldı. Büyük bir eser, Allah razı olsun Hasan Akar hocamızdan çok büyük tempoda çalıştı, gecesini gündüzüne kattı. Milli kütüphane arşivlerinde çalıştı, en büyük emek Hasan hocamızın.” dedi.
GAZETECİ FATİH KILIÇ: “BAŞ UCU KİTABI OLACAKTIR”
Gazeteci Fatih Kılıç, yazar Hasan Akar’ın yeni kitabı için yaptığı paylaşımda şunları yazdı:
TOKAT TAŞHAN ve KOMİSYONCULARI
* Değerli Hasan Akar hocamız yine tarihi, güzel bir çalışmanın altına imza attı.
* Tokat'ın tarihi değeri TAŞHAN'ın ticari varlığını gözler önüne seren çalışması ile geçmişi günümüze getirdi, geleceğe aktarılacak miras olarak başucu kitabı yaptı.
* Yüz Yılda Tokat, Taşhan ve Komisyoncuları kitabını çıkaran Hasan Akar, kitabın ortaya çıkışında büyük emek ve desteğini gördüğü Salih Bilgilioğlu ile gazetemize nezaket ziyaretinde bulundular, kitabı takdim ettiler.
* Son yüz yılda, Cumhuriyet Döneminde, Taşhan kimlere ev sahipliği yapmış, hangi ticari faaliyetler yapılmış, kimler gelmiş kimler geçmiş? İşte hepsi bu güzide kitapta.
* Ellerine, kollarına, gözlerine, emeklerine sağlık...
YAZAR HASAN AKAR’IN ÖNSÖZ YAZISI
Araştırmacı yazar Hasan Akar, yeni kitabının önsözünde şunları yazdı:
Her şehrin varlığını ortaya koyan, dünden bugüne ulaşan, tarihi ve mimari özelliği ile birlikte kültürünü yansıtan simgesi diyebileceğimiz çok değerli eserleri vardır. Kalesi, camisi, hanı, hamamı, çarşısı, sarayı, kervansarayı, imarethanesi, bedesteni, kümbeti, saat kulesi gibi. İşte bu emsalsiz değerler içerisinde Tokat Taşhan da bunlardan birisidir.
Osmanlı Devleti zamanında İpek Yolu’nun önem kazanmasıyla Doğu’nun en büyük geçiş yerlerinden biri olan Tokat özellikle Taşhan’ın da yapıldığı 17.yüzyılda ve sonrasında Kara Gümrük’ün kurulmasıyla da ticari açıdan bir merkez konumuna gelmiştir.
Kervanların konakladığı Taşhan, ticaretin zayıfladığı dönemlerde eski değerini kaybetmiş, değişik meslek dallarının konuşlandırıldığı bir yer olmuştur. Cumhuriyetin ilk yıllarında hapishane olarak kullanılması düşünülmüş,1930’lu yıllarda Meydan’da yenisi yapılıncaya kadar Buğday Hapanı olmuştur.1939 ve 1942 depremlerinde hasar gören bu mekân restorasyondan geçerek bazı değişikliklerle birlikte eski mimari özelliğini korumuştur.1950’li yıllardan sonra Et ve Sebze Hali olmuştur.1970 yılında Yeni Sebze Hali’nin yapılmasıyla bir müddet boş kalmış, bir dönemde erkek öğrenci yurdu olarak değerlendirilmiştir. Şu an turizme yönelik iş yerlerinin bulunduğu ve kültürel sivil toplum teşekküllerine hizmet veren bir konumdadır.
Biz, Taşhan ile ilgili çalışmalarımıza özünde 2019 yılında başladık. Ancak bütün dünyada olduğu gibi ülkemizi de sarsan ve büyük can kaybına sebep olan salgın hastalık ve diğer eserlerin araya girmesi nedeniyle ara vermek zorunda kalınca 2024 yılı sonunda tamamlayabildik. Eserde adı geçenlerin bir kısmı önceki yıllarda yapılan ve basın organlarında yayınlanan röportajlar olduğu için daha geniş yer alırken bir kısmı da sonra değerlendirilebildiği için biyografik özellikte daha az yer verilebilmiştir.
Ayrıca Taşhan’daki hâl çalışanları esas alındığından 1970 yılında taşınılan Yeni Hal’deki sürece fazla değinilmemiştir. Dolayısıyla bazı anlatımlarda Taşhan ve onun devamındaki Yeni Hal’de devam etmektedir. Ancak, Taşhan’daki Sebze ve Meyve Hali’ndeki bazı çalışanların dükkânı olmayıp serbest çalışmakta iken Yeni Hal’de iş yeri sahibi oldukları görülmektedir. Bu konularda emeklerine saygılı olmak gerektiğini düşünüyor şimdiden engin anlayışınıza sığınıyoruz.
Eserin hazırlanması sırasında görüştüğümüz esnaflar ve aileleri büyük bir memnuniyet içerisinde bize yardımcı oldular. Oldukça az sayıdaki kişi ise bilgi verme konusunda imtina ettiler. Bu süreç içerisinde elbette ulaşamadığımız esnaf aileleri de oldu. Dileğimiz bu eksikliklerin de bundan sonra yapılabilecek çalışmalarda -bir ikinci baskıda-giderilmesidir.
Araştırmalarımızda saha çalışmaları ile yetinmeyip Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Türk Tarih Kurumu Arşivi, Tokat Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi, Halis Cinlioğlu Arşivi’nden ve bu konuda bize ışık tutan eserlerden yararlandık.
Çalışmalarımıza Taşhan’ın hâl esnafını komisyoncusu, sevkiyatçısı, pazarcısı, nakliyatçısı hatta kahvecisi ve ön ve yan cephelerde yer alan farklı esnaflarını da katarak bir bütünlük içerisinde ayırt etmeden ele almaya gayret ettik.
Bu eserin ele alınmasına gelince, 2019 yılında tarafımdan hazırlanan “Behzat Çarşısı’nın Üç Çeyreği” konulu araştırma yazıları basında ve sosyal medyada yayınlanmasına devam ederken ,kadim dostum, eğitimci Salih Bilgilioğlu’nun “Taşhan ve Komisyoncularını da çalışalım “önerisi ile kendimizi beraberce bu çalışmanın içinde bulduk. Dolayısıyla bana göre şehrin /kent belleğine kaydedilen düne, bugüne ve yarına ışık tutan bu kıymetli eserin mimarı odur.
Çalışmalarımızın pek çoğunda Salih Bilgilioğlu, Bekir Coşkun, Necmi Melek, Burhan Kurddan, Mehmet Yorulmaz bizi yalnız bırakmayıp zaman mefhumu gözetmeyip adeta koşuşturdular.
Özünde bu ve benzeri çalışmaların, mahalli makamlar, özellikle de ticaret ve esnaf teşekküllerince değerlendirilerek bir kitap olarak şehrimizin kültür ve sanatına kazandırılması temennimizdi. Maalesef yeterli ilgiyi gösteremediler. Taşhan Sebze ve Meyve Hali’ne ve Tokat sebze ve Meyve Hali’ne gönül vermiş bir avuç komisyoncunun ve ailelerinin desteği ile bu eser sizlerle buluştu.
Elinizdeki bu eserin yayınlanması için maddi koordineyi sağlamada Komisyoncu Ali Cangöz yardımcı oldu. Abdullah Sağlamer, Mustafa Aşar, Özkan Güneyoğlu , Ali Cangöz, Mustafa Özdurhan ,Haydar Yamçıcı, Ferruh Alhan, Tayfun Niksarlı , Tugay Somtürk ,Mustafa Somtürk ve Ahmet Somtürk’ün maddi ve manevi katkılarını ortaya koymaktan çekinmediler.
Uzun soluklu araştırmalarımızın neticesinde ortaya konulan bu eserin yayınlanması hususunda bizlere destek veren kamu kurumlarına, görüşme yaptığımız her bir değere ve Tokat Can Matbaası çalışanlarına teşekkür borcumuzdur.
Dileğimiz eksikliklerimizin hoş görülmesi, ileride yayınlanabilecek eserlerde bunların giderilmesidir. Tokat kent tarihine ışık tutacağına inandığımız bu çalışmanın hayırlara vesile olması temennisiyle saygılar sunuyoruz.”
