Kuduz nedir?
Kuduz, Lyssavirus cinsine ait bir virüs grubundan kaynaklanan, ensefalite neden olan ve genellikle kuduz köpekler aracılığıyla bulaşan ölümcül bir zoonotik hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre her yıl dünya genelinde 59.000'den fazla insan kuduz nedeniyle hayatını kaybederken, bu vakaların %99'u kuduz köpeklerin ısırıklarından kaynaklanmaktadır.
Kuduz nasıl bulaşır?
Kuduz, tükürük aracılığıyla bulaşan bir hastalıktır ve genellikle ısırık yaraları ile insana geçer. Hayvanlarda görülen belirtiler arasında huy değişiklikleri, saldırganlık, felç, yutma güçlüğü ve kasılma bulunmaktadır. İnsanlarda ise ilk semptomlar ateş, karıncalanma hissi ve parestezi şeklinde ortaya çıkar. Hastalığın öfkeli formunda su korkusu (hidrofobi) görülürken, paralitik form daha yavaş seyreder ve felçle sonuçlanabilir.
Kuduz hastaları neden sudan korkar?
Kuduz virüsü, bir hayvandan ısırma sonucunda bulaşan ve beyin ile tükürük bezlerini etkileyen bir virüstür. Virüs, sinirler aracılığıyla omuriliğe ve beyine ulaşarak burada hızla çoğalır ve tükürük bezlerine geçer. Enfekte hayvanlar, hastalığın ilerleyen aşamalarında saldırganlık, hiperaktivite ve hidrofobi (su korkusu) gibi semptomlar gösterir.
Hidrofobi, aslında suya karşı değil, sıvıları yutmaktan kaynaklanan aşırı ağrı korkusudur. Kuduz virüsü, enfekte kişinin ağzının tükürükle dolu olmasını sağlayarak, virüsün daha etkili bir şekilde yayılmasına olanak tanır. Bu nedenle, kuduz virüsüne maruz kalan hastalar, sıvıları yutma korkusuna sahip olurlar. Hidrofobi, aslında yutma güçlüğü ve buna bağlı olarak sıvı içme korkusunu ifade eder.
Bu fiziksel belirtiler, virüsün kendini başka konakçılara yayma stratejisinin bir parçası olarak açıklanabilir. Enfekte hayvanlar, hastalık ilerledikçe aşırı salya akıtarak virüsü tükürükleri aracılığıyla yaymaya çalışırlar. Bu nedenle, hidrofobi ve saldırgan davranışlar, kuduz virüsünün hayatta kalma ve yayılma mekanizmalarının bir sonucu olarak ortaya çıkar.
Kuduz önlenebilir mi?
Kuduz, her yıl dünya genelinde 59 bin kişinin ölümüne neden olan, önlenebilen bir hastalıktır. Türkiye'de ise yılda 1-2 kişi kuduza bağlı sebeplerle hayatını kaybetmektedir. Hastalık, genellikle yoksul kırsal bölgelerde görülürken, vakaların yarısı 15 yaşın altındaki çocukları etkilemektedir. Kuduz aşısı, bilim insanı Louis Pasteur tarafından 1885'te keşfedilmiştir. Profesör Dr. Sarp Üner'e göre, kuduz temas sonrası gerekli müdahale yapılmazsa yüzde 100 öldürücüdür, ancak erken ve uygun tedbirlerle temas sonrasında aşılanan kişiler yüzde 100 korunur. Kuduz vakalarını sıfırlamak için sahipli ve sahipsiz kedi-köpeklerin aşılanması önemli bir adımdır. Temas öncesi ve sonrası aşılama, hastalıktan korunmada hayati bir rol oynar. Risk altındaki bireylerin de temas öncesi aşılanması gereklidir. Bu nedenle, kuduzun etkilerini azaltmak ve ölümcül sonuçları önlemek için aşılama kampanyaları ve bilinçlendirme faaliyetleri önem taşımaktadır.
