Dünya Sağlık Örgütü'nün Genel Direktörü Tedros Ghebreyesus, Davos'ta katıldığı oturumda dikkat çekici açıklamalarda bulundu. Ghebreyesus, gizemli bir hastalık olarak tanımladığı "Hastalık X" ile ilgili konuşurken, dünyanın bu hastalığın salgın haline gelebileceğinin sinyalini vererek hazırlıklı olunmasını istedi.
DSÖ'nün 1 numarası, "Hastalık X"in corona virüsü salgınından 20 kat daha ölümcül olabileceğini söyledi. 2021 yılının başında bu hastalıkla ilgili bir analiz yayınlayan DSÖ, hastalığın 75 milyon insanın ölümüne sebep olabileceğini ve her 5 yılda bir yeni bir salgın haline gelebileceğini aktardı.
Peki, Hastalık X nedir, gerçekten var mı, sizi öldürebilir mi? X Hastalığı gerçekleşecek mi, ne zaman, nerede gerçekleşecek, Hastalık X'e nasıl hazırlanabilriz, nereden yayılacak, nasıl engellenebilir? İşte detaylar...
Gelecekteki salgınları önlemek, hem bilinen hem de bilinmeyen viral hastalık tehditlerine karşı hazırlıklı olmak anlamına gelir. Bu nedenle bilim insanları viral savunma araştırmalarının bir kısmını varsayımsal bir gelecek 'X Hastalığı' üzerine odaklıyorlar. Daha iyi hazırlanmaya yönelik uluslararası çabaların merkezinde X Hastalığı kavramı yer alan CEPI, insanların bu bilinmeyen patojen hakkında en çok neyi öğrenmek istediklerini inceliyor. (CEPI, bulaşıcı hastalık salgınlarını önlemek ve kontrol altına almak için yeni aşıların geliştirilmesini finanse eden ve koordine eden bir ittifaktır.)
X Hastalığı (X Virüsü) Nedir?
Hastalık X, gelecekte ortaya çıkıp ciddi bir uluslararası salgına veya pandemiye neden olabilecek bilinmeyen bir patojene bilim insanları ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından verilen isimdir. Şubat 2018'de Hastalık X, araştırma ve geliştirmeye yatırım yapmanın uluslararası bir öncelik olması gereken DSÖ'nün güncellenmiş hastalık Planı listesine dahil edildi . CEPI'nin araştırma ve geliştirme yatırımlarının da önceliğidir .
X Hastalığı gerçekten var mı? Peki Hastalık X sizi öldürebilir mi?
X hastalığının kendisi varsayımsaldır: mevcut değildir. Ancak X Hastalığı kavramı, insan sağlığına yönelik çok gerçek ve giderek büyüyen bir tehdidi tanımlıyor ve dünyanın buna yanıt vermek için daha iyi hazırlanması gereken bir tehdit. Ortaya çıkan en son Hastalık X, COVID-19'a neden olan SARS-CoV-2 virüsüydü. Kendimizi buna karşı savunmak için yeterince hazırlıklı olmadığımız için, COVID-19 hızla yayıldı ve dünya çapında milyonlarca kişinin ölümüne neden olan ölümcül bir salgına neden oldu. Güvenli ve etkili aşılar, Kovid-19'un ölüm ve hastalık oranlarını önemli ölçüde azalttı ve kullanıma sunuldukları ilk yılda yaklaşık 20 milyon hayat kurtardı.
gerçekleşecek mi? Peki X Hastalığı ne zaman geliyor?
Bir sonraki X Hastalığının nerede ve ne zaman ortaya çıkacağını hiç kimse tahmin edemez. Ancak kesin olan şey, gelecekteki bir Hastalık X'in var olduğu ve bir noktada hayvanlardan insanlara yayılacağı ve bir hastalık salgınıyla yayılmaya başlayacağıdır. Yakın tarih bize, insanlarda ciddi hastalıklara ve ölüme neden olabilecek patojen salgınlarının giderek sıklaştığını gösteriyor. Yalnızca 21. yüzyılda SARS-CoV-1 , MERS , Zika ve diğer birçok yeni ve yeniden ortaya çıkan viral hastalık salgınları yaşandı.
2022'de yayınlanan araştırma, herhangi bir yıl içinde bir pandeminin, COVID-19'a benzer etkiye sahip olma olasılığının yaklaşık 50'de 1 olduğunu ortaya çıkardı. Bu, bu yazıyı okuyan herkesin yaşam boyu Kovid-19'a benzer bir salgın yaşama ihtimalinin yaklaşık yüzde 38 olduğu anlamına geliyor. Ne yazık ki, çevresel değişim bu artan riske önemli bir katkıda bulunuyor .
Hastalık X bir sonraki salgına neden olacak mı?
Bir sonraki pandemi tehdidinin yeni bir X Hastalığı olarak ortaya çıkması muhtemel olsa da, hâlihazırda bilinen patojenlerin mutasyona uğraması ve/veya yeniden ortaya çıkması ve ardından Chikungunya virüsünde olduğu gibi uluslararası hastalık salgınlarına veya pandemilere yayılması riski de mevcut.
Bir sonraki Hastalık X nereden gelecek?
Dünyanın her yerinde her zaman yeni hastalıklar ortaya çıkıyor ve sıklıkla yarasa gibi hayvanlardan insanlara geçiş yapıyor. Bilim adamları, bir sonraki X Hastalığının , insanlarda hastalığa neden olma yeteneklerini halihazırda göstermiş olan yaklaşık 25 virüs ailesinden birinden ortaya çıkacak yeni bir virüsten kaynaklanma ihtimalinin yüksek olduğuna inanıyor .
Henüz mevcut değilse, X Hastalığı'na nasıl hazırlanabiliriz?
Özelliklerini veya geliş zamanını kesin olarak tahmin edemiyor olmamız, X Hastalığı için plan yapamayacağımız anlamına gelmez. Yeni bir X Hastalığı barındırması muhtemel olan bilim insanları, yeni bir viral hastalığı hedeflemek için hızla uyarlanabilecek aşılar ve tedaviler gibi yeni tıbbi savunmalar oluşturma konusunda bir adım önde başlayabilirler.
Kaynak: CEPI
